Altruistisch gedrag
Gedrag waarvij de overlevingskansen van 1 of meer soortgenoten wordt vergroot ten koste van de eigen overlevingskansen. Bijv. stokstaartjes die op de uitkijk staan voor de groep
Antropomorfisme
Toeschrijven van menselijke gevoelens en beweegredenen aan dieren
Ambivalent gedrag
Een voorbeeld van conflictgedrag. Gedrag dat is samengesteld uit handelingen van twee of meer gedragssystemen.Voorbeeld:De dreighouding van een stekelbaarsmannetje (aanvallen en vluchten).
Associatief leren
Leren door een toevallige prikkel te koppelen aan een andere prikkel
Balts
Een voorbeeld van sociaal gedrag. Gedrag dat aan de paring vooraf gaat en dat de bereidheid tot paring vergroot.
Conditionering
Een leerprocestype. Een bepaald gedrag wordt geleerd door ´beloning´ of ´straf´.Voorbeelden: Trial and error,Dresseren,Geconditioneerde reflex
Conflictgedrag
Gedrag dat optreedt bij een innerlijk conflict tussen twee gedragssystemen
Cultuur
Het verschijnsel dat individuen binnen een groep vergelijkbaar gedrag vertonen
Drempelwaarde
Minimale sterkte van een prikkel die effect heeft
Dresseren
Een voorbeeld van conditionering.Dieren wordt geleerd bepaald gedrag (op commando) uit te voeren.
Ethologie
Natuurwetenschappelijke studie van het gedrag = Gedragsleer, waarbij de relatie tussen stimulus en respons bij diersoorten wordt onderzocht
Ethogram
Een objectieve beschrijving van de verschillende typen handelingen van een diersoort
FFF situaties
Fright Flight Fight situaties, oftewel dreig-vlucht-aanvalsituaties die conflictgedrag kunnen veroorzaken.
Gedrag
Alle waarneembare activiteiten van een dier of een mens.
Gedragingen komen tot stand door de werking van spieren of klieren (effectoren). Gedrag is een reactie (respons) van een dier of een mens op prikkels.Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen.
Gedragselement (= gedragseenheid)
Een afzonderlijke handeling van een dier - het gedrag kan worden ontleed in min of meer vaste elementaire patronen van beweging en houding. Bijv. likken, springen, staartzwaaien
Gedragssysteem
Groepen van samenhangende handelingen. Gedrag is georganiseerd in gedragssystemen. De handelingen in een gedragssysteem hebben meestal een gemeenschappelijk doel en volgen elkaar vaak op in een vaste volgorde .
Gedragsketen
Opeenvolging van handelingen waarbij het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling.
Gevoelige periode
Periode, waarin een bepaald gedrag gemakkelijk kan worden aangeleerd
Gewenning (habituatie)
Een leerprocestype. Een bepaalde reactie op een prikkel wordt afgeleerd bij herhaling van die prikkel . Voorbeeld:Een muis reageert niet meer op een hard geluid na herhaaldelijke toediening van dat geluid
Imitatie (nabootsing)
Een leerprocestype.
Leren door het gedrag van soortgenoten na te doen .Voorbeeld : Jonge vogels leren de soortspecifieke zang van oudere soortgenoten
Imponeergedrag
Een voorbeeld van gedrag dat een functie heeft bij het vaststellen van een ranogrde binnen een groep. Gedrag waarbij een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt.Voorbeeld:Een chimpansee stampt op de bodem en maakt loeiende geluiden
Inprenting
Een leerprocestype. Iets kan alleen worden geleerd in een bepaalde, korte levensperiode (de gevoelige periode). Bij mensen is deze periode tot 1 1/2 jaar.Voorbeeld:Het leren herkennen van ouders of soortgenoten bij veel diersoorten
Inwendige factoren
Motiverende factoren bepalen de kans dat een bepaald gedrag wordt uitgevoerd. Voorbeeld: honger en dorst
Inzicht
Een leerprocestype.In een onbekende situatie wordt de oplossing van een probleem gevonden door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren .Voorbeeld:Een aap leert kisten op elkaar te stapelen om bij hoog hangende bananen te kunnen komen
Klassiek conditioneren / geconditioneerde reflex
Een leerprocestype.Een prikkel veroorzaakt een bepaald gedrag (reflex) dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt.Voorbeeld: Een hond scheidt speeksel af bij het horen van een bepaald geluid, nadat de hond een aantal malen voedsel heeft gekregen voorafgegeaan door dat geluid.
Motivatie (drang)
Gedrag wordt veroorzaakt door inwendige en uitwendige factoren. De bereidheid tot het verrichten van een bepaald gedrag. De motivatie wordt beïnvloed door het 1) hormoonstelsel en het zenuwstelsel 2) Abiotische factoren (temperatuur, daglengte).Voorbeelden:Honger en dorst (voedingsdrang),Voortplantingsdrang.
Omgericht gedrag
Een voorbeeld van conflictgedrag. Conflictgedrag waarbij de agressie wordt gericht op iets anders dan de soortgenoot.Grastrekken door een zilvermeeuw bij het verdedigen van zijn territorium . Of een mens slaat met zijn vuist op tafel i.p.v. tegen een tegenstander
Operant conditioneren
Een leerprocestype.Het effect van gedrag heeft invloed op de frequentie waarmee het gedrag (de operant) plaatsvindt.Voorbeeld:In een Skinner-box neemt de frequentie waarmee een rat op een hefboom drukt toe, als de rat daardoor voer krijgt.
Overspronggedrag
Een voorbeeld van conflictgedrag. Bij een conflict tussen twee gedragssystemen wordt gedrag uit een derde gedragssysteem vertoond.Voorbeeld:Zandhappen (nestbouwgedrag) door een stekelbaarsmannetje bij het dreigen
Parasiet
Een levensvorm die zich ten koste van een ander organisme waarmee hij samenleeft (de gastheer) in stand houdt en vermenigvuldigt
Pikorde
Een voorbeeld van gedrag dat een functie heeft bij het vaststellen van een rangorde binnen een groep.Bij kippen onstaat door pikgedrag een rangorde van de meest dominante hen naar de minst dominante hen.
Protocol
Een lijst van achtereenvolgens waargenomen handelingen (gedragselementen) van een dier
Reflex
Eenvoudige vorm van gedrag waarbij een bepaalde prikkel vrijwel zonder vertraging (buiten de grote hersenen om) een bepaalde reactie teweegbrengt.
Respons
Reactie van spieren of klieren
Ritualisatie
Evolutie van het gedrag waarbij kenmerkende elementen worden overdreven, gestileerd en/of versneld, zodat een opvallend en onmiskenbaar patroon met een mededelingsfunctie ontstaat. Het poetsen van bepaalde veren door mannelijke eenden, dat een rol speelt bij de balts.
Signaal
Handeling bij sociaal gedrag die als prikkel werkt voor de volgende handeling van een soortgenoot.Door een signaal is communcatie tussen soortgenoten mogelijk. Bij de balts van stekelbaarsjes is de zigzagdans van het mannetje voor het vrouwtje het signaal om de baltshouding aan te nemen
Sleutelprikkel
Prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het veroorzaken van een bepaald gedrag.De rode snavelvlek bij meeuwen is de sleutelprikkel voor het pikgedrag van de jongen
Sociaal gedrag
Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar .Voorbeelden:Imponeergedrag,Verzoeningsgedrag,Balts,Territoriumgedrag,Conflictgedrag,Ambivalentgedrag,Overspronggedrag,Omgericht gedrag
Stimulus
Prikkel waarop een respons kan volgen
Stress
Een vorm van spanning die in het lichaam van mensen, dieren of planten optreedt als reactie op externe prikkels en die gevolgd wordt door een bepaald patroon van fysiologische reacties
Supranormale prikkel / supernormale prikkel
Prikkel die effectiever is bij het veroorzaken van een bepaald gedrag dan de normale sleutelprikkel.Voorbeeld:Een potlood met een rode vlek veroorzaakt een sterke pikgedrag bij meeuwenjongen dan de rode snavelvlek van een ouder.
Territoriumgedrag
Een voorbeeld van sociaal gedrag.Gedrag met als functie het afbakenen van een territorium en het verdedigen ervan tegen binnendringende soortgenoten.Voorbeeld:Aanvallen,Vluchten,Dreigen
Trial and Error
Een leerprocestype.Een vorm van conditionering waarbij een dier proefondervindelijk leert.Voorbeeld:Een insectenetende vogel vermijdt alle zwart-oranje gekleurde rupsen, na enkele keren de vieze smaak van een zwart-oranje rups te hebben geproefd.
Verzoeningsgedrag
Een voorbeeld van gedrag dat een functie heeft bij het vaststellen van een rangorde binnen een groep.Gedrag van een ondergeschikt dier ten opzichte van een dominante soortgenoot.Voorbeeld: Het ´presenteren´ van het achterste bij bavianen.
